Historia szkoły

Dzieje naszej placówki są nierozerwalnie związane z historią Zawoi. Źródłem poniżej zamieszczonego opracowania jest w znacznej części okolicznościowa publikacja „Szkoła w Zawoi Centrum – przeszłość i dzień dzisiejszy” autorstwa Joanny Pacygi i Aleksandra Wiechcia. Wydawnictwo Grafikon, 2002.

Szkolnictwo w Zawoi rozwinęło się z tzw. „szkółek zimowych”. Uczyli w nich – od listopada do marca – prywatni nauczyciele. Doniosłą rolę w rozwoju i funkcjonowaniu szkół odgrywał kościół. To właśnie w okolicach zawojskiego kościoła koncentrowało się życie wsi, były tu sklepy i Urząd Gminy. W efekcie, o szkole, która mieściła się najpierw w organistówce, mówiono: Szkoła pod kościołem. Nazwy tej użył w swej Kronice Parafialnej ks. A. Górkiewicz.

Dlaczego nauka odbywała się w okresie zimowym? Otóż w tym czasie dzieci nie były zajęte pracami w gospodarstwie. W szkole uczono się czytania, pisania i liczenia w elementarnych zarysach.

Najstarszym dokumentem, zachowanym w archiwum szkoły w Zawoi Centrum, była Złota Księga. Pierwszy wpis do niej upamiętniał najlepszych uczniów w I półroczu roku szkolnego 1853 roku. Przez 22 lata wpisów do księgi dokonywał bardzo zaangażowany w życie wsi organista i nauczyciel – Franciszek Krysta.

W 1872 roku, dzięki staraniom Krysty i ówczesnego proboszcza Jana Warzechy, podjęto budowę szkoły w Zawoi Centrum. Był to jeden z pierwszych murowanych budynków we wsi. Zakupu placu pod przyszłą szkołę dokonał pierwszy proboszcz zawojski ks. M. Leśniak. Budynek ten służył oświacie szkolnej jako część zabudowań Szkoły Podstawowej i Gimnazjum nr 1 do 2016 roku. Do Szkoły pod kościołem uczęszczali uczniowie z całej Zawoi oraz pobliskiej Skawicy, bez względu na wyznanie. Ze względu na odległości zakładano szkoły prywatne – zimowe – w odległych przysiółkach. Z czasem te szkoły zamieniały się w szkoły ludowe. Franciszek Krysta pełnił obowiązki kierownika szkoły do 1891 roku.

Sprawy szkolne musiały ustąpić ważniejszym kwestiom militarnym i ekonomicznym w chwili wybuchu I wojny światowej i wojny bolszewickiej. Z chwilą zakończenia działań wojennych w działalności szkoły nie zaobserwowano znaczących różnic. Niepodległe państwo ogłosiło dekret o obowiązku szkolnym zatwierdzony przez Sejm Ustawodawczy 22 lipca 1919 roku. Na jego mocy wprowadzono obowiązkową powszechną szkołę 7- letnią dla mieszkańców miast, a dla wsi – 6-letnią.Obowiązywało 11 przedmiotów: religia, język polski, historia, geografia, rachunki z geometrią, przyroda, rysunki, roboty ręczne, śpiew, gry i gimnastyka (ćwiczenia cielesne). Dodatkowo w 6 i 7 klasie przewidziany był język obcy. Obowiązek szkolny obejmował dzieci od 6 do 14 roku życia. W rzeczywistości obowiązek ten nie był realizowany. Na przeszkodzie stała bieda i brak zrozumienia wartości nauki.

W okresie międzywojennym tzw. Ustawa jędrzejowiczowska ustanowiła Szkołę w Zawoi Centrum siedmioklasową Publiczną Szkołą Powszechną. W dalszym ciągu frekwencja w szkole, z wyjątkiem przygotowującej do I komunii św. III klasy, była bardzo słaba. W czasie wakacji organizowano uczniowskie kolonie.

Rok szkolny 1939 nie rozpoczął się w pierwszych dniach września. Z chwilą ogłoszenia agresji na Polskę na ludność padł wielki strach. Ponadto MWR OP odwołało rozpoczęcie zajęć szkolnych planowane na 4 września. Wielu ludzi zaczęło opuszczać Zawoję, byli wśród nich nauczyciele. Rozkazem NR 102 Urzędu Propagandy Rzeszy zawieszono tylko lekcje historii w szkołach polskich, a językiem podstawowym pozostał język polski. Rok szkolny w szkole w Zawoi Centrum rozpoczął się w październiku. W roku szkolnym 1940/41 wycofano z użytkowania polskie podręczniki, zwolniono kierownika szkoły, a nauczycieli przeniesiono z obawy przed konspiracją z miejscową ludnością. Do 1944 roku w zajęciach uczestniczyło bardzo niewielu uczniów. W 1945 roku naukę rozpoczęto dopiero 10 kwietnia, ale nauczyciele pod kierownictwem Józefa Bara oraz uczniowie dołożyli wszelkich starań, aby materiał przewidziany w programie nauczania był zakończony w czerwcu. Budynek szkolny był zdewastowany, sprzęt zniszczony i zrabowany. Z pomocą szkole pospieszył ówczesny wójt gminy Józef Danielczyk. W kolejnych latach nieustannie trwały prace mające na celu polepszenie warunków lokalowych, higienicznych i edukacyjnych młodzieży. Na przełomie 1945/46 roku założona bibliotekę szkolną, ogrodzono budynek szkoły oraz zakupiono nowe ławki. W następnym roku powstał kącik czystości, a w klasach pojawiły się pomoce naukowe. Trzeba podkreślić, iż początkowe, powojenne lata związane były z upolitycznieniem wszystkich działań edukacyjnych i wychowawczych, podejmowanych przez nauczycieli. Od 1960 roku naukę religii przeniesiono do organistówki lub Domu Parafialnego.

Początek lat siedemdziesiątych przyniósł ustawę o powołaniu Zbiorczych Szkół Gminnych, co w konsekwencji pociągnęło za sobą zmianę nazwy szkoły w Zawoi Centrum. Oficjalnie nosiła nazwę Zbiorcza Szkoła Podstawowa Nr 1 im. Hugona Zapałowicza w Zawoi. Lata 70-te to okres nieustannego zabiegania o poprawę warunków lokalowych szkoły. Dzięki staraniom ówczesnego kierownika placówki, Józefa Zięby, zaczęto mówić o budowie nowego budynku, lecz na planach poprzestano.

Z początkiem lat osiemdziesiątych sytuacja stała się rozpaczliwa: liczba oddziałów szkolnych zwiększyła się do 17, a do dyspozycji pozostało tylko 6 klas lekcyjnych. Szkoła wynajmowała pomieszczenia w 7 prywatnych budynkach, dodatkowo wynajęto świetlicę i stołówkę, z których korzystały dzieci z Podpolic i odległych Smyraków.

W 1981 roku Kuratorium Oświaty i Wychowania w Bielsku-Białej powołało do pracy w zawojskiej oświacie mgra Jan Lacha, który czynił starania o poprawę istniejących warunków. Dopiero w 1988 roku udało się rozpocząć budowę drugiego budynku szkolnego w obrębie placu szkolnego. Nad rozbudową szkoły, od 1991 roku, po odejściu Józefa Zięby na emeryturę, czuwał nowy dyrektor, wspominany Jan Lach. Już we wrześniu tego roku w świetlicy szkolnej, na parterze nowego budynku, rozpoczęli naukę uczniowie jednej z klas. Ostatecznie nowy budynek ukończono i otwarto 1 września 1992 roku. Ostatnią zmianą w tym roku szkolnym było położenie asfaltu na szkolnym podwórku.

Od 1 stycznia 1996 roku obowiązek prowadzenia szkół w Zawoi spoczął na barkach gminy. Rada Gminy rozpoczęła starania o pozyskiwanie gruntów pod budowę nowego obiektu szkolnego w Centrum. Czyniła to skutecznie, bowiem 15 kwietnia 1999 roku Skarb Państwa przejął grunty pod budowę szkoły i prace budowlane rozpoczęto we wrześniu tego roku.

W wyniku przyjęcia przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustawy, która wprowadzała reformę systemu szkolnego, z dniem 1 września 1999 roku dotychczasowe szkoły podstawowe stały się szkołami sześcioletnimi, a powstały trzyletnie gimnazja. Rady gminne zostały zobligowane do dnia 15 marca ustalić sieć gimnazjów publicznych i granice ich obwodów. Tak więc 1 września 1999 roku rozpoczęło swą działalność Gimnazjum nr 1 w Zawoi Centrum. Po odejściu ze stanowiska dyrektora placówki, mgra Jana Lacha, stanowisko powierzono mgrowi Zbigniewowi Hutniczakowi. W pierwszym roku działalności gimnazjum udało się wyremontować i wyposażyć salę komputerową. Uroczyste otwarcie pracowni komputerowej nastąpiło w dniu 18 stycznia 2000 r.

1 czerwca 2002 roku, podczas obchodów 150-lecia szkoły, Franciszek Krysta został ogłoszony patronem Gimnazjum nr 1.

W 2005 roku otwarto Halę Widowiskową-Sportową o pow. 2200 m kw.

Budowa nowoczesnego kompleksu Zespołu Szkół była niezwykle trudnym wyzwaniem zarówno dla całej gminy, jak i samorządowców. Rozpoczęta inwestycja była wstrzymywana. Udało się jednak przezwyciężyć wszystkie trudności.

1 września 2016 r. był dniem szczególnym dla naszej społeczności. Apel inaugurujący nowy rok szkolny połączono z otwarciem nowego budynku szkolnego. Pełniący od grudnia 2014 roku funkcję dyrektora mgr Krystian Kaznowski, w towarzystwie władz gminy, powiatu, województwa, przedstawicieli kuratorium, uczniów i rodziców, dokonał przecięcia wstęgi w przewiązce łączącej nową szkołę z halą sportową.

W tym roku szkolnym w nowym kompleksie będzie uczyło się 375 uczniów. Budynek został postawiony przez firmę TMT Wadowice, a wykończony przez Firmę Budowlaną Roberta Lichosyta. Nowa szkoła ma powierzchnię 4750 m kw . Może przyjąć 580 uczniów, którzy będą się uczyć w 22 kompleksowo wyposażonych salach z zapleczem. Uczniowie mają do dyspozycji bibliotekę z czytelnią, aulę, świetlicę, stołówkę, radiowęzeł, obszerne szatnie. Budynek jest dostosowany dla osób niepełnosprawnych. Koszt budowy wyniósł ok. 12 mln zł, które gmina pozyskała z wyemitowanych obligacji.

Mamy nadzieję na owocną współpracę nauczycieli, rodziców i uczniów, gdyż pracujemy z przekonaniem, że „Prawdziwie wielki jest ten, kto chce się czegoś nauczyć”.

opracowanie: Jolanta Kosowska